Bước tới nội dung

Tiếng Dân (báo)

Thêm liên kết
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Đừng nhầm lẫn với Tiếng Dân News.
Tiếng-Dân
La Voix du peuple
Trang nhất của tờ Tiếng Dân, số 1085
Loại hìnhTuần san
Nhà xuất bảnNhà in Tiếng Dân[a]
Tổng biên tậpHuỳnh Thúc Kháng
Thành lậpNgày 12 tháng 2 năm 1927
Khuynh hướng chính trịPháp-Việt Đề huề
Chủ nghĩa quốc gia cải lương[2]
Ngôn ngữTiếng Việt
Đình bảnNgày 28 tháng 4 năm 1943
Quốc gia Liên bang Đông Dương

Báo Tiếng Dân là cơ quan ngôn luận độc lập đầu tiên tại An Nam (Trung Kỳ), do ông Huỳnh Thúc Kháng (1876-1947), một nho gia thuộc trường phái duy tân, phát hành. Tòa soạn báo đặt tại Huế, phổ biến và có ảnh hưởng lớn trong giới trí thức miền Trung trong gần 16 năm dài, từ 1927 tới năm 1943.

Quá trình xuất bản[sửa | sửa mã nguồn]

Trụ sở tờ Tiếng Dân (ảnh năm 1937 và 2023)

Năm 1926, chính quyền Pháp chủ trương cải tổ Hội đồng Tư phỏng thành Nhân dân Đại biểu (Viện Dân biểu) và sắp đặt tổng tuyển cử hạn chế, Huỳnh Thúc Kháng đệ đơn ứng cử tại hạt Tam Kỳ và trở thành Viện trưởng Viện Dân biểu Trung Kỳ.[3] Sau lần khai mạc Hội đồng lần thứ nhất, ông Kháng được những người hoạt động chính trị ủng hộ đã gửi đơn xin phép đến tòa Khâm sứ Trung Kỳ tại Huế để thành lập một tờ báo.[3] Để huy động vốn, ông và những người cùng chí hướng dự định thành lập một công ty cổ đông với tên gọi Công ty chuyên trách tập cổ Huỳnh Thúc Kháng.[4] Vì không có kinh nghiệm trong việc điều hành tòa soạn, các cộng sự quyết định cử Đào Duy Anh vào Sài Gòn để tìm hiểu công việc làm báo vào cuối mùa hè năm 1926.[5] Ba tháng sau, ông trở lại Tourane (tức Đà Nẵng ngày nay) để hỗ trợ cộng sự lập công ty và mua nhà in để mở tờ Tiếng Dân.[b][7] Đến tháng 2 năm 1927, công ty đã gọi vốn được 3 vạn bạc (phần lớn đến từ Phan Thiết, Bình Thuận và Quảng Nam, nơi phong trào Duy Tân hoạt động mạnh).[8][9] Ngày 12 tháng 2 năm 1927, Toàn quyền Đông Dương Pasquier cho phép tờ Tiếng Dân xuất bản, với điều kiện phải dời trụ sở từ Tourane sang Huế để tiện kiểm soát.[10] Mùa hè năm 1927, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn Xương Thái và Đào Duy Anh đến Hà Nội mua lại nhà in Nghiêm Hàm nhằm chuyển cơ sở về Huế, dự kiến báo sẽ xuất bản vào tháng 7 cùng năm.[11] Chủ nhiệm tờ Thực nghiệp dân báo Mai Du Lân đã đồng ý chuyển nhượng toàn bộ trang thiết bị nhà in Nghiêm Hàm, đồng thời đưa thợ nhà in vào Huế giúp đỡ.[12][9] Tháng 4 năm 1927, trụ sở tòa soạn chuyển đến 123 đường Đông Ba phố Hàng Bè, tỉnh Thừa Thiên.[9][c] Số báo đầu tiên chính thức được phát hành vào ngày 10 tháng 8 năm 1927.[12]

Nỗ lực kiểm soát từ chính quyền[sửa | sửa mã nguồn]

Mặc dù chủ bút Huỳnh Thúc Kháng có thái độ bàng quan với chủ nghĩa cộng sản, thậm chí có hướng thân Pháp và bị Đảng Cộng sản Đông Dương lên án,[13][14][15] chính quyền Pháp vẫn muốn kiểm soát chặt chẽ tờ báo. Ngày 16 tháng 2 năm 1927, khâm sứ Trung Kỳ d'Elloy chỉ thị cho Chánh Sở Liêm Phóng Léonard Sogny phải giám sát chặt chẽ tờ báo. Ngày 19 tháng 3 năm 1927, Léonard Sogny đưa ra kế hoạch kiểm soát, theo kế hoạch này, tờ Tiếng Dân sẽ chịu sự giám sát trực tiếp từ Léonard Sogny, tòa soạn phải nộp hai bản vỗ (bản in nháp; morasse) cho Sở Liêm phóng kèm bản dịch tiếng Pháp, sau khi duyệt sẽ lưu trữ một bản, bản còn lại trả cho chủ nhiệm báo. Sau khi phát hành, tòa soạn phải nộp lưu chiểu tại Kho lưu trữ Khâm sứ và Kho Lưu trữ cảnh sát, tờ Tiếng Dân không được xúc phạm đến chính quyền Pháp tại An Nam.[16] Ty Kiểm duyệt nhiều lần yêu cầu ông Kháng biên tập lại bài báo theo ý muốn của họ nhưng đều bị từ chối.[17] Ngày 28 tháng 4 năm 1943, tờ Tiếng Dân bị đình bản vì không hưởng ứng phong trào "tán dương văn chương truyện Kiều" do Sogny khởi xướng.[18][d]

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Trước năm 1945, nhà in là cơ sở phụ trách toàn bộ các công đoạn như việc biên tập nội dung, chịu trách nhiệm pháp lý cho đến in ấn và phát hành bản thảo.[1]
  2. ^ Ban đầu được ông Kháng đặt tên là Trung Thanh (tiếng nói của miền Trung), về sau đổi thành Dân Thanh (tiếng nói của dân). Sau khi được ông Phan Bội Châu bảo "Đã nói dân thanh thì chi bằng nói quách là Tiếng Dân" thì đổi thành Tiếng Dân.[6]
  3. ^ Nay là 193 đường Huỳnh Thúc Kháng.[9]
  4. ^ Có nguồn cho rằng đây chỉ là cái cớ để đình bản tờ báo.[19]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Đỗ Minh Điền (2020), tr. 117.
  2. ^ Chương Thâu (1989), tr. 24–25.
  3. ^ a b Huỳnh Thúc Kháng (2000), tr. 62.
  4. ^ Huỳnh Thúc Kháng (2000), tr. 63.
  5. ^ Đào Duy Anh (2000), tr. 20.
  6. ^ Huỳnh Văn Tòng (2000), tr. 228.
  7. ^ Đỗ Minh Điền (2022).
  8. ^ Hông Khánh (2015).
  9. ^ a b c d Đào Hùng (2012).
  10. ^ Nguyễn Quyết Thắng (1992), tr. 62.
  11. ^ Đào Duy Anh (2000), tr. 22–24.
  12. ^ a b Đỗ Minh Điền (2020), tr. 122.
  13. ^ Đảng Cộng sản Việt Nam (2000), tr. 3.
  14. ^ Nguyễn Thành (1993), tr. 11.
  15. ^ Chương Thâu (1989), tr. 24.
  16. ^ Lê Đức Dục (2015).
  17. ^ Hữu Minh (2019).
  18. ^ Chương Thâu (1989), tr. 22.
  19. ^ Vương Đình Quang (1997), tr. 49.

Thư mục[sửa | sửa mã nguồn]

Ấn phẩm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Chương Thâu (1989). Thơ văn Huỳnh Thúc Kháng chọn lọc. Đà Nẵng: Nhà xuất bản Đà Nẵng.
  • Nguyễn Quyết Thắng (1992). Huỳnh Thúc Kháng - Tác phẩm. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Tổng hợp.
  • Vương Đình Quang (1997). Hồi ký về cụ Phan và cụ Huỳnh. Hà Nội: Nhà xuất bản Văn học.
  • Huỳnh Thúc Kháng (2000). Huỳnh Thúc Kháng niên phổ. Anh Minh biên dịch. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin.
  • Đào Duy Anh (2000). Hồi ký Đào Duy Anh: Nhớ nghĩ chiều hôm. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Trẻ.
  • Huỳnh Văn Tòng (2000). Báo Chí Việt Nam Từ Khởi Thủy Đến 1945. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Tổng hợp.
  • Đảng Cộng sản Việt Nam (2000). Văn kiện Đảng toàn tập. Tập 6, 1936-1939 (PDF). Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.
  • Lê Minh Quốc (2001). Hỏi - Ðáp Báo chí Việt Nam. Thành phố Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Trẻ.
  • Đào Duy Quát; Đỗ Quang Hưng; Vũ Duy Thông (2010). Tổng quan lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam (1925 - 2010) (PDF). Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.
  • Peycam, Philippe M. F (2012). The Birth of Vietnamese Political Journalism Saigon, 1916-1930 [Khởi sinh báo chí chính trị tại Sài Gòn] (bằng tiếng Anh). Thành phố New York: Columbia University Press.

Tập san[sửa | sửa mã nguồn]

Trực tuyến[sửa | sửa mã nguồn]

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tiếng_Dân_(báo)&oldid=71426417”